Nawafiz: Creatieve explosie - UITagenda Utrecht

Geuren uit de Levantkeuken en de soundtrack van een generatie die opgroeide in oorlog, diaspora en digitale creativiteit. Darbuka-ritmes gemengd met drumcomputerbeats, en samples van Oum Kalthoum door de filters van laptopsoftware. Dat is Nawafiz: energiek en grensoverschrijdend.

‘Het woord Nawafiz betekent in het Arabisch iets als: ramen met een uitzicht,’ zegt Iris Loos, marketeer bij TivoliVredenburg. ‘Je opent een raam, je kijkt over een landschap. Dit is het idee van Nawafiz. Een breed perspectief op het muzikale landschap.’

‘Als je een liefhebber bent van Arabische muziek, kun je je geluk niet op,’ vervolgt programmeur Loubna El Boujoufi, de grote motor achter het festival. ‘We staan in alle toonaangevende muziekbladen in het Midden-Oosten.’

Orgels & techno

Verwacht geen duizend-en-een-nachtromantiek, geen exotisme, maar authentieke geluiden op Nawafiz. Een muzikale wereld die je in Nederland nauwelijks hoort, maar die klinkt in de hipste clubs van Caïro en Beiroet tot Parijs en Londen, en vooral: via social media.

Een pionier is godfather Zeid Hamdan uit Beiroet, al in de jaren negentig een undergroundheld. Toen maakte hij met zijn band Soapkills muziek waarin triphop versmolt met klassieke Arabische zang. Hij mixte samples van orgels en oosterse instrumenten met drumcomputerbeats en techno-bassen, begeleid door de betoverende stem van zangeres Yasmine Hamdan (geen familie). In 2021 vertrok Hamdan naar Parijs, waar hij de Syrische componiste en zangeres Lynn Adib ontmoette. Onder de naam Bedouin Burger maken ze muziek die, zoals Zeid Hamdan het zegt, ‘diepgeworteld is in de traditie van onze ouders, maar tegelijk doordrenkt van nieuwe technologie.’ Het is een van de acts uit de line-up van Nawafiz.

Zeker sinds het begin van deze eeuw heb je geen dure studio meer nodig om muziek te produceren. Waar je vroeger duizenden euro’s kwijt was aan studiotijd en professionele apparatuur, kun je nu met programma’s als Ableton Live, Logic Pro of zelfs gratis alternatieven als GarageBand je eigen tracks opnemen, mixen en masteren in je slaapkamer. Aan deze democratisering van muziekproductie danken we een explosie van creativiteit en kunnen onafhankelijke artiesten hun werk delen zonder tussenkomst van een platenmaatschappij. Goedkope software, jeugd en woede zijn een krachtige combinatie.

Het leidt tot muziek vol experimenten, eclecticisme en avant-garde. Muziek die per definitie anti-autoritair is, zoals Mahraganat uit Caïro. ‘Pure muzikale chaos, die vanuit een westerse blik in geen enkel hokje te plaatsen is,’ zegt Loubna El Boujoufi. ‘Het is pop, elektronisch, geïmproviseerd en met dj’s. Alles door elkaar heen. En iedereen gaat helemaal los. Je kan niet stilstaan. Het is geweldige muziek.’

De Gaza-protesten genereren ook meer aandacht voor de muziek uit de Levant

‘Je waant je ‘s avonds laat in Caïro,’ vult Loos aan, ‘waar je overal muziek hoort. Als een straatfeest waar je ineens middenin staat.’

Zo zal het op Nawafiz ook zijn. In de gangen zullen de geur van komijn en rozenblaadjes zich vermengen met de klanken van Shamstep, Mahraganat en Iraakse en Palestijnse rappers – ‘de beste rappers van de wereld,’ aldus Loubna. Het festival richt zicht vooral op mensen met een biculturele achtergrond. Ook Loubna groeide op tussen twee culturen. Tijdens zomers in de auto op weg naar Nador luisterde ze als kind naar Oum Kalthoum, die haar vader eindeloos draaide. Arabische muziek is intens, emotioneel en bedoeld als dialoog met het publiek, met maqams; complexe toonsoorten en melodische structuren die emoties oproepen die niet in majeur of mineur passen. Zelf luisterde Loubna liever naar rap – ze kent de verschillende vormen van het genieten van muziek: ‘Wij zijn hier in West-Europa opgegroeid met luisteren in stilte. In het Midden-Oosten draait het juist om reactie: vreugde, verdriet. Je klapt mee, je zingt mee, je danst.’

Steeds meer mainstream

Nawafiz is nadrukkelijk ook bedoeld voor een publiek dat beide werelden kent, zoals de nieuwe Nederlanders uit Syrië, Egypte en Libanon. Iedereen is welkom. ‘Zelfs als je goed ingevoerd bent in de Arabische muziekscene, zie je hier altijd een band of stijl die je nog niet kende,’ zegt Loubna. ‘Er is altijd een verrassing.’

Hoewel het festival zich niet politiek opstelt, is de crisis in Gaza een onvermijdelijke aanwezigheid. Woede en verdriet zijn brandstoffen voor rappers, producers en zangers.

Loubna: ‘Muziek is voor veel artiesten een vorm van verzet en expressie.’ De Gaza-protesten genereren ook meer aandacht voor de muziek uit de Levant. Arabische muziek wordt steeds meer mainstream. ‘Acts als Elyanna en Saint Levant spelen op Coachella. En ik keek van de week een Spaanse serie, Valeria, daarin werd DAM gedraaid: een van de acts op Nawafiz.’

In Milaan, Parijs en Londen is Arabische cultuur al veel langer en vogue. ‘Nederland is heel lang overgeslagen.’ Maar met Nawafiz, dat nu zijn tweede editie heeft, komt daar verandering in. Het festival is precies dat open raam – voor het publiek, maar ook voor de muzikanten.

25 mei 2025, TivoliVredenburg, tivolivredenburg.nl