Het aantal bruine kroegen in Nederland daalt al jaren. Tegelijkertijd lijkt het publiek er – naast de vaste gasten – steeds jonger en diverser en te worden. Hoe zit dat in Utrecht? Op het terras schuift een groep studenten aan een tafeltje. Een stel rasechte Utrechters bromt over deze ‘brutale gasten’, en dat nog wel op ‘hun terras’. Er wordt wat gezeurd over en weer, waarom die ouwe zo moeilijk doet om een centimeter op te schuiven; en dat die student ‘nog nat achter z’n oren is’. De student maakt een grap, de ouwe moet moeite doen om zijn glimlach te verbergen. Kort daarna worden de tafels bij elkaar gevoegd. Het is de charme van een bruine kroeg: mensen raken aan de praat en voor je het weet blijken ze het nog goed met elkaar te kunnen vinden ook. Geen sociale druk De bruine kroeg gaat terug tot de 19de eeuw, toen het drinken van alcohol populairder werd onder de arbeidersklasse van Nederland. In de loop van 20ste eeuw werden deze cafés steeds gezelliger gemaakt, met veel hout, kaarsen en sfeerverlichting. Het ‘bruin’, waar dit soort etablissementen z’n naam aan dankt, ontstond door het roken dat de wanden en het plafond deed verkleuren. Voor mijn part kom je hier in je pyjama binnen, als je je maar thuis voelt Dertiger Anne Kolman kent de charme van een bruine kroeg als geen ander. Ze runt samen met haar broer en een compagnon sinds 2020 café De Postillon aan de Lijnmarkt. Ze groeide op pal naast het café. ‘We droomden er altijd al van om het over te nemen, maar de vorige eigenaar wilde er nog niet aan. Vlak na de eerste lockdown was hij er klaar mee. Hij was vooral blij dat wij het als bruine kroeg wilden behouden.’ Wat maakt een bruine kroeg anders dan andere kroegen? Anne: ‘Ik denk dat het verschil vooral is dat mensen hier geen sociale druk ervaren om iets te moeten zijn. Waar sommige cafés het vanbinnen heel hip hebben aangekleed, zeggen ze eigenlijk: jij komt in mijn mooie plaatje, pas je daarnaar aan. Maar in een bruine kroeg speelt “zien en gezien worden” geen rol. Voor mijn part kom je hier in je pyjama binnen, als je je maar thuis voelt.’ Pils & cocktails Dat mensen dat aantrekkelijk vinden, merkt Anne aan de aanloop. ‘Waar er vroeger misschien drie man aan de bar zaten, lopen mensen hier nu de deur plat.’ Bo van Bentum en Nigy Inen merken hetzelfde. Zij namen in 2018 café De Morgenster aan de Oudegracht over van Bo’s moeder. Als enige in Utrecht zetten ze Amerikaans speciaalbier op de kaart. Bo: ‘Mensen willen de gezelligheid, maar ook andere drankjes dan alleen pilsener. In de zomer gaan we experimenteren met cocktails.’ Sindsdien is het publiek diverser geworden, vervolgt Nigy. ‘Gezinnen, studenten, mensen op die op date zijn, gepensioneerden: iedereen voelt zich welkom. Net als de vaste gasten.’ Desondanks blijkt uit cijfers van het CBS dat het aantal bruine cafés in Nederland sinds 2007 met een derde is afgenomen. In de provincie Utrecht zijn er nog maar 485 kroegen over. Voor die terugloop worden meerdere redenen genoemd: het rookverbod, de coronalockdowns of dat mensen liever uiteten willen gaan. Beschermde status Geboren Utrechter Romi Leever kwam in haar jeugd veel met haar familie bij café Elinkwijk, dat vijf jaar geleden z’n deuren sloot. Omdat er zelden iets met dezelfde sociale functie in de plaats komt van een verdwenen kroeg, wil de PvdA’er iets doen om deze vorm van ontmoetingsplek te beschermen. Romi: ‘Als politicus stel ik de vraag: welke stad willen we zijn? Een stad waar mensen met het meeste geld panden opkopen en het straatbeeld bepalen, of waarin plekken met een sociale functie behouden blijven? Ik zou zeggen: dat laatste. Daarom wil ik voorkomen dat als een uitbater stopt, er een grote, onpersoonlijke horecaketen voor in de plaats komt.’ Ik wil voorkomen dat als een uitbater stopt, er een horecaketen voor in de plaats komt Dat wil ze onder andere realiseren door een beschermde status aan bruine kroegen toe te kennen. Er is geen juridische definitie voor wat wel of geen bruin café is, maar door enkele onderdelen ervan te beschermen, zoals de bar, kunnen opkopers verplicht zijn om het voortbestaan te garanderen. Ook maakt Romi zich er hard voor dat de gemeente een bemiddelende rol speelt wanneer een uitbater wil stoppen en een opvolger zoekt. ‘Voor veel eigenaren is de bruine kroeg meer dan zomaar een plek, het is hun nalatenschap. Ze hebben moeite om iemand te vinden die dat wil voortzetten. Daarom willen we net als de gemeente Amsterdam een loket opzetten waar uitbaters die willen stoppen én mogelijke opvolgers zich kunnen melden.’ Nieuwe vrienden Anne is blij dat ze mensen met De Postillon een tweede woonkamer kan bieden. Ze denkt dat mensen behoefte aan de bruine kroeg hebben in deze tijden waarin eenzaamheid om zich heen grijpt. Uit cijfers van het CBS blijkt dat zo’n elf procent van de bevolking zich eenzaam voelt. Corona heeft daarbij niet geholpen, zegt ze. ‘Het is niet voor iedereen eenvoudig om na de lockdowns z’n sociale leven op te bouwen. We merken dat mensen hier niet per se voor de lekkerste koffie of het beste biertje komen, maar wel voor het persoonlijke contact. Met ons, of met andere gasten. Ik probeer daarom mensen met elkaar aan de praat te krijgen. Zodat ze hier later weer afspreken om samen te komen. En voor ze het weten ontmoeten ze een hele hoop nieuwe vrienden.’