Het aantal Nederlanders dat kampt met serieuze angstklachten neemt fors toe. Psychiater Neeltje Batelaan pleit voor vroegtijdig actie ondernemen. De neiging om angst te vermijden is logisch, maar helpt je van de wal in de sloot.’ Doodsbang om naar de supermarkt te gaan of met het openbaar vervoer te reizen. Niet kunnen stoppen met malen over dingen die zouden kunnen gebeuren: de trein missen, een ongeluk, oorlog, een klimaatramp. Bang zijn dat anderen je raar vinden. Panisch worden van een spin. Bijna 30 procent van de volwassen Nederlanders heeft ooit een angststoornis gehad – van fobieën, sociale angst, faalangst en dwangstoornissen tot onophoudelijk piekeren. Hoogleraar psychiatrie Neeltje Batelaan praat erover in de reeks In therapie van Studium Generale Utrecht. Wanneer spreek je van een angststoornis? ‘Als mensen te snel gevaar zien en daar heel veel last van hebben. Angst is alleen nuttig als er werkelijk gevaar dreigt. Als er een auto op je afrijdt, moet je zorgen dat je wegkomt. Maar als je angst voelt terwijl er geen gevaar is, reageren je brein en je lijf alsof dat wél zo is. Je voelt je onrustig en gespannen.’ Welke invloed heeft het op je leven? ‘Best wel een grote. Als je ergens bang voor bent, ga je allerlei dingen uit de weg. Die vermijding is als een olievlek die steeds groter wordt. Stel, je zit op de fiets, voelt je hart kloppen, en krijgt een paniekaanval omdat je bang bent dat je hart het begeeft. Het lijkt je beter om voortaan niet meer op de fiets te stappen. En traplopen vind je ineens ook niet meer veilig, want dan voel je ook je hart sneller kloppen, dus neem je voortaan de lift. Een middagje wandelen met vrienden op de Utrechtse Heuvelrug is inmiddels een eng idee. En zo ga je steeds meer situaties als gevaarlijk betitelen, en dus vermijden. Op korte termijn werkt dat goed. Je voelt je opgelucht en je angst daalt. Maar je wereld wordt wel steeds kleiner. En de gedachte dat hartkloppingen gevaarlijk zijn, wordt alleen maar sterker.’ (tekst gaat verder onder de afbeelding) Altijd Angstig - (c) Nanna de Jong Wat kun je zelf doen om een angststoornis te voorkomen? ‘Aan de bel trekken als je je angsten te veel gaat normaliseren. Ik pieker ook weleens, maar als je heel veel piekert, is dat niet normaal. Het helpt om bij anderen te checken hoe realistisch het gevaar is, of kijk of die ander op een bepaalde situatie hetzelfde reageert als jij. Praat erover met je partner of vrienden als je denkt dat je je leven laat bepalen door angst, als je niet meer zelf aan het roer staat.’ En wat kun je dan doen? ‘Zorgen dat je die angsten niet vermijdt, maar aangaat. Als jij het doodeng vindt om in de tram te gaan zitten, dan kun je dat met een vriend oefenen. Je gaat bijvoorbeeld de eerste twee haltes samen, dan stapt je vriend uit en jij rijdt door. De vriend, die ook telefonisch bereikbaar is, komt later naar de halte waar jij bent uitgestapt. Dat zal gepaard gaan met angst, maar uiteindelijk leer je dat er niets is gebeurd. Zo ervaar je dat je met de tram kunt, zonder dat er direct gevaar is.’ Als angst de overhand neemt, wordt je wereld steeds kleiner Kan een angststoornis ook weer leiden tot een nieuwe stoornis? ‘Angststoornissen gaan vaak samen met depressies of verslaving. Als je heel angstig bent en je wereld wordt kleiner, word je vaak ook somber. Vaak ontstaan stoornissen door vroegkinderlijk trauma, stress of genetische belasting. Driekwart van de mensen met een angststoornis hebben die al op jonge leeftijd, voor hun 25ste jaar.’ Het aantal Nederlanders dat kampt met serieuze angstklachten is de afgelopen jaren toegenomen. Hoe komt dat? ‘Hiervoor zijn geen duidelijke verklaringen gevonden. Er zijn wel allerlei speculaties. Zoals de prestatiedruk en dreiging in de wereld. En het gebruik van social media waar jongeren plaatjes zien van mooie mensen met een avontuurlijk leven. Hierdoor kunnen ze zich onzeker gaan voelen en denken dat ze saai zijn.’ In Nederland hebben miljoenen mensen een angststoornis, dat is enorm. ‘Ja, daarom vind ik het ook zo belangrijk dat iedereen goed weet wat het is en wat voor gevolgen het kan hebben op je functioneren. Je moet echt hulp inschakelen als het te ver gaat: als je merkt dat je om je angst heen gaat leven of je afhankelijk wordt van anderen. Als je te lang wacht met hulp zoeken, ontwikkel je allerlei vermijdingsgedrag. Dat moet je dan weer zien terug te draaien met gedragstherapie, waarin je leert om die angsten aan te gaan.’ Wat kunnen de bezoekers van de thema-avond ‘Altijd angstig’ van jou leren? ‘Ik vertel hoe angst werkt. En dat de neiging om angst te vermijden heel logisch is, maar dat die je echt van de wal in de sloot helpt. Ik hoop ook dat mensen met een angststoornis zich gaan realiseren dat ze er iets mee moeten doen, zodat ze er niet hun hele leven last van hebben.’ 19 mei 2025, TivoliVredenburg, tivolivredenburg.nl & sg.uu.nl Locatie TivoliVredenburg In het centrum van Utrecht staat TivoliVredenburg: een uniek uitgaanscomplex dat gebouwd is voor alle soorten muziek en uitgaan. Bekijk locatie