In zijn theatercollege Op Reis naar de Toekomst vertelt astronaut André Kuipers over ruimtetoerisme, nieuwe ruimteschepen en (zijn) buitenaards leven. ‘Ruimtevaart is essentieel voor kennis over onze planeet.’ André Kuipers is al twee keer naar de ruimte geweest. In totaal verbleef hij 204 dagen in het internationaal ruimtestation ISS. ‘Al in 2001 ging de eerste ruimtetoerist naar het ISS,’ aldus de astronaut. ‘Een Amerikaanse ondernemer betaalde 20 miljoen dollar voor zijn reis en 8 dagen verblijf in het ruimtestation. Ruimtereizen zijn nu nog steeds alleen mogelijk voor de steenrijke mensen op aarde.’ Wat vindt u daarvan? ‘Het is een beetje een grijs gebied. Het ISS is betaald van belastinggeld met als doel om nuttige dingen te doen voor de planeet, niet voor toerisme. Maar de commerciële ruimtevaart is al volop aan de gang. NASA heeft geen eigen ruimteschepen meer, maar leaset een ruimteschip van het bedrijf SpaceX van Elon Musk. Dat ruimteschip wordt ook aan commerciële bedrijven verhuurd, zoals Axiom, dat is opgericht door oud-NASA-medewerkers. Zij verkopen stoelen aan boord aan astronauten, maar ook aan miljardairs. Axiom is nu bezig om een eigen ruimtestation te bouwen dat NASA en ESA in de toekomst kunnen huren. Jeff Bezos wil met zijn bedrijf Blue Origin ook een commercieel ruimtestation in het heelal brengen, dat gebruikt kan worden voor wetenschappelijke experimenten én als hotel.’ Ik zou elke dag wel willen zweven Kan de toenemende hoeveelheid ruimtepuin nog roet in het eten gooien? ‘Dat is nu al een probleem. Het ruimtestation ISS moet af en toe uitwijken voor ruimtepuin. Er vliegen een hoop oude, kapotte satellieten rond op allerlei hoogtes. Door een botsing tussen afvalresten ontstaat nog meer klein puin. Die minuscule stukjes afval zijn ook gevaarlijk vanwege hun hoge snelheden. Met de tienduizenden nieuwe internetsatellieten wordt het heel vol, en de wetgeving loopt daarop achter. We moeten met zijn allen goed afspreken dat iedereen zijn rotzooi opruimt. Iets in de ruimte brengen betekent ook weer terughalen als het niet meer wordt gebruikt.’ Mist u het gevoel van gewichtloosheid? ‘Ja, ik zou elke dag wel willen zweven. Als ik ga duiken in zee laat ik me eerst altijd even zakken, dat lijkt veel op gewichtloosheid.’ U zei eens: ‘Vanuit de ruimte voelt de aarde als een kwetsbare baby waarvoor je moet zorgen.’ Komt het goed met onze planeet? ‘Ik wissel vaak tussen pessimisme en optimisme. De cijfers over ontbossing, vervuiling, microplastics, afnemende biodiversiteit en een bevolkingsgroei van 200.000 mensen per dag zijn alarmerend. Maar ik kom veel op congressen waar jonge mensen briljante ideeën presenteren om efficiënter en schoner met de schaarse middelen op aarde om te gaan. Dat geeft hoop. Als mensheid zijn we intelligent genoeg om allerlei problemen op te lossen. Maar de vraag is of we verstandig genoeg zijn.’ Moeten we de grote hoeveelheden kennis en geld die nu naar ruimtevaart gaan niet investeren in het oplossen van problemen op aarde? ‘Dat doen we dus juist met de ruimtevaart! Vanuit de ruimte hebben we het gat in de ozonlaag ontdekt en kunnen we ontbossing meten. Dankzij aardobservatiesatellieten weten we wat voor troep zeeschepen uitstoten, hoe ijskappen smelten en de zeespiegel stijgt. Ruimtevaart is essentieel voor kennis over onze planeet. Het lijkt misschien heel duur, maar we besteden ongeveer 10 euro per Nederlander per jaar aan ruimtevaart en dat wordt geïnvesteerd in de Nederlandse economie. Het gaat naar de ESA in Noordwijk, dat bijvoorbeeld nieuwe satellieten ontwikkelt voor het meten van CO2-uitstoot.’ Wat hebben we nog meer te danken aan de ruimtevaart? ‘Heel veel. Dingen die je maakt voor in de ruimte, moeten werken in extreme omstandigheden. In de ruimte zijn grote temperatuurverschillen van +150 graden in de zon tot – 150 graden in de schaduw, hevige trillingen, versnellingskrachten, vacuüm en radioactieve straling. Een heleboel producten die we nu gebruiken zijn bedacht door ruimte-ingenieurs: de computermuis, rookmelders, airbags, CT-scan en de kruimeldief. De anti-kraslaag op brillenglazen komt van de helmen van astronauten, keramische materialen van raketten zitten in remschijven, matrassen van traagschuim zijn er dankzij stoelen die ontwikkeld zijn voor astronauten. En de Nike Air Max zijn gebaseerd op de maanschoenen van de Apollo-astronauten.’ Gaan we nou eindelijk eens buitenaards leven ontdekken? ‘De James Webb-ruimtetelescoop kijkt steeds verder het heelal in en analyseert de atmosfeer bij andere planeten en sterren. Er zijn al interessante aanwijzingen voor eventueel primitief leven gevonden: stofjes die in verband worden gebracht met aanwezigheid van plankton. Maar je moet altijd voorzichtig zijn voordat je gaat roepen dat je iets hebt gevonden. Misschien is het een meetfoutje. Maar… misschien ook niet.’